شیر‌های پروانه ای انواعی از شیرآلات چرخشی با گردش یک چهارم هستند که برای توقف، تنظیم و شروع جریان یک مایع از آن‌ها استفاده می‌شود. به کار بردن چنین شیر‌هایی آسان، و باز و بسته کردن آن‌ها سریع است. چرخش 90 درجه‌ای دسته، باعث باز یا بسته شدن کامل شیر می‌شود. انواع پروانه‌ای بزرگ معمولا مجهز به ابزاری با نام جعبه دنده هستند؛ درست جایی که چرخ دستی به وسیله دنده‌ها به بدنه متصل می‌شود.شیرآلات پروانه ای از تنوع نسبتا خوبی برخوردارند؛ به نحوی که هر کدام از این انواع بخشی از گستره کاربردی را بر عهده می‌گیرد و نیاز‌های مختلف صنعتی به خوبی پوشش داده می‌شود. معمولا تفاوت اشکال مختلف این محصول مربوط به ساختار بدنه آن است. مزایای فراوان شیر‌های پروانه‌ای باعث شده تا نسبت به انواع دیگر شیر، کاربردی‌تر و پر‌مصرف‌تر باشند؛ به ویژه در صنایعی که از شیر استعمال زیادی انجام می‌دهند. یکی از پر استفاده‌ترین آن‌ها نیز شیر‌های پروانه ای فلنج دار است.
انواع شیر‌های پروانه ای
از این نوع شیر‌ها به طور کلی برای دریچه‌ها استفاده می‌شود و معمولا دسته‌ای از آن‌ها که از سیت فلزی برخوردار است محبوب‌تر هستند و در برخی کاربرد‌ها با مدل‌های کروی و توپی رقابت می‌کنند. این ابزار عموما از بدنه دایره‌ای، صفحه گرد، آب‌بندی فلز به فلز یا لاستیکی، و همچنین محفظه نشت‌بندی برخوردار هستند. اما عمده تفاوت انواع آن‌ها در بدنه‌شان است. یکی از طراحی‌های رایج، نوع ویفری است که میان دو فلنج قرار می‌گیرد. نوع دیگر، طراحی ویفری لاگ است که توسط پیچ‌های متصل به دو فلنج در وسط آن‌ها نگه داشته شده و از حفره‌های موجود در پوشش بیرونی شیر عبور می‌کند. شکل دیگری از شیرآلات پروانه ای وجود دارند که بخش انتهایی آن‌ها پیچ‌دار و جوش‌خورد است؛ اما این نوع اغلب مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. زیرا بیش‌ترین مصرف شیر‌ها در کنترل جریان‌های عظیم مایعات یا گاز‌ها در فشار نسبتا کم، و همچنین کنترل محلول‌ها یا مایعات با حجم زیادی از ذرات معلق است. بنابراین می‌توان گفت پرکاربردترین این ابزارآلات، همان شیر‌های پروانه ای فلنج دار است.
کاربرد‌های شیر‌های پروانه ای فلنج دار
این شیرآلات می‌توانند در بسیاری از خدمات مربوط به مایعات و محلول‌ها به کار گرفته شوند. از جمله رایج‌ترین این مصارف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خدمات مربوط به خلاء و مکش
- خدمات بخار و آب با فشار بالا و دمای زیاد
- آب، هوا، و گاز‌های خنک‌کننده، حفاظت از آتش، و غیره
- خدمات مربوط به محلول‌ها و دوغاب‌ها و موارد مشابه آن
مزایای شیر‌های پروانه ای فلنج دار چیست؟
از مزایای این محصولات می‌توان این‌ها را بر‌شمرد:
- وزن کمی دارند.
- در اندازه های بسیار بزرگ موجود هستند.
- در برابر بازیابی فشار بالا، افت فشار کمی دارند.
- کارکرد سریعی دارند و زمان کمی را برای باز و بسته کردن آن‌ها باید صرف کرد.
- طراحی‌های کوچک و جمع و جور در مقایسه با انواع دیگر، فضای کمتری را می‌طلبند.
معایب شیر‌های پروانه ای چیست؟
در باب معایب این شیر‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جریان ایجاد خلاء و خفگی، دو نگرانی عمده به شمار می‌روند.
- خدمات فشار‌شکنی آن‌ها در برابر فشار تفاضلی پایین، کم است.
- حرکت دیسک بدون کنترل است و تحت تاثیر تلاطم جریان قرار می‌گیرد.
دستهبندی شیرآلات نوع پروانه ای
این شیر‌ها بر اساس معیار‌های مختلفی دستهبندی می‌شوند:
- جنس سیت: نرم (تفلون، بونا، لاستیک، و غیره) یا فلز به فلز
- جنس بدنه و دیسک (از چدن گرفته تا آلیاژ‌های بالا از نیکل)
- طراحی: میانی، گریزنده از مرکز دوگانه، و گریزنده از مرکز سه‌گانه
- نوع اتصال پایانی: شیر‌های پروانه ای فلنج دار ، ویفری، لاگ (نیمه یا کامل)
- فعال‌سازی: دستی (اهرم، چرخ‌دنده، دنده حلزونی) یا خودکار (الکتریکی، پنوماتیکی، هیدرولیکی، و محرک گاز بر روغن)
تفاوت میان شیر‌های پروانه ای فلنج دار و ویفری
شیر‌های پروانه ای نه تنها به شکل گسترده در تصفیه آب، نفت، گاز، و مواد شیمایی استفاده می‌شوند؛ بلکه در سیستم گردش آب نیرو‌گاه‌ها نیز کاربرد فراوانی دارند. ویفر و فلنج دو نوع اتصال مختلف هستند. در شیر‌های پروانه ای ویفری ، هیچ فلنجی در دو طرف بدنه شیر وجود ندارد و فقط از پیچ و مهره و حفره‌هایی استفاده می‌شود تا شیر بتواند به فلنج انتهای لوله متصل گردد. بنابراین مدل ویفری سبک و ارزان است و جدا کردن آن نیز راحت‌تر صورت می‌گیرد. اما یک عیب بزرگ دارد و آن این است که در صورت بروز مشکل در یک سطح آب‌بندی، هر دو سطح را باید باز کرد.
در مقابل، شیر‌های پروانه ای فلنج دار چنین مشکلی ندارد. بدنه این نوع شیر، در هر دو طرف دارای فلنج است و شیر بدین وسیله به فلنج لوله متصل می‌شود. روی آب‌بندی مدل فلنج دار می‌توان حساب بیشتری باز کرد. همچنین از نوع ویفری نمی‌توان در انتهای خط استفاده کرد چرا که وقتی فلنج انتهایی وجود نداشته باشد، شیر خواهد افتاد. در دمای بالا، شیر می‌تواند پس از انبساط پیچ و مهره‌ها دچار نشت آب‌بندی در بخش خارجی شود. بنابراین چنین شیر‌هایی برای لوله‌های با ابعاد بزرگ در دمای بالا مناسب نیستند.
محصولات مرتبط :
مقالات مرتبط :
