شیر پروانه ای جزو شیرهای ربع گرد به شمار می‌آید و علاوه بر باز و بسته کردن برای تنظیم جریان نیز کاربرد دارد. شیرآلات صنعتی انواع متنوعی دارند که شیر پروانه ای از ساده‌ترین انواع آن به شمار می‌رود که در صنایع نفت و پتروشیمی نیز کاربرد دارد. در این مقاله قصد داریم به یکی انواع شیر پروانه ای که با نام شیر پروانه ای گیربکسی یا شیر پروانه ای گیربکس دار شناخته می‌شود صحبت کنیم.
شیرهای پروانه ای به‌طور کلی شامل انواع شیر پروانه مرکزی شامل لاستیک ارتجاعی و دیسک فلزی، شیر پروانه ای دوگانه غیر مرکزی که از شیرهای دو پروانه‌ای به شمار می‌آید و از جنس‌های مختلف دیسک و سیت در آن استفاده می‌شود و شیر پروانه ای سه‌گانه غیرمرکزی که سیت در این نوع شیرها به شکل لایه‌ای و جامدهای فلزی هستند. موارد استفاده این نوع شیرها در سیستم‌های آبرسانی، تصفیه‌خانه آب و فاضلاب، صنایع شیمیایی و سیستم انتقال سوخت و انرژی است.
نگاه کلی به شیرهای پروانه ای
این نوع از شیرآلات برای استفاده در سرویس‌های مختلفی خصوصا مایعات غلیظ کاربرد دارند. عملکرد سریع این نوع شیرها در کنار افت فشار پایین ویژگی مهم این دسته به‌حساب میاید. همان‌طور که در بالا ذکر شد این شیرها ربع گرد بوده و در یک ربع چرخش اهرم از حالت بسته به باز تغییر می‌کنند. شیر پروانه ای گیربکسی در تمامی سیستم‌های با جریان کم‌فشار و دمای پایین و حتی سیستم‌های با جریانات پرفشار و دمای بالا کاربرد دارند. این شیرها ازنظر تعمیر و نگهداری آسان و مقرون‌به‌صرفه بوده و یکی از دلایل محبوبیت این نوع شیرآلات نیز همین امر است.
به‌طورکلی شیر پروانه ای مزایای مشترکی دارد از جمله سبک‌وزن بودن آن، قیمت مناسب، تنوع در جنس دیسک که خود موجب جلوگیری از خوردگی است، قابل‌حمل بودن، مقاومت و دوام بالا.
اجزا تشکیل‌دهنده شیر پروانه‌ای
بدنه اصلی شیر پروانه ای گیربکسی متشکل از صفحه ای مدور در وسط و دیسک باز و بسته‌کننده و یک لاستیک آب‌بندی است. صفحه مدور حول یک میله 90 درجه می‌چرخد که باز و بسته شدن آن به‌صورت دستی است. هنگام باز و بسته شدن دیسک در مسیر سیال بوده و بااین‌حال افت فشار چشمگیری ایجاد نمی‌شود چرا که زمانی که شیر باز است دیسک موازی با خط لوله و همین‌طور موازی محور حرکت جریان سیال است.
لاستیک آب‌بندی استفاده شده در اکثر شیرهای پروانه ای الاستومری است اما نوع کاربرد شیر در این مورد تاثیرگذار است و امکان استفاده از رینگ‌های سخت نیز وجود دارد. مورد بعدی که بررسی می‌کنیم محرک یا همان عملگر شیر پروانه ای گیربکسی است که با توجه به سایز و کاربرد در دو نوع دستی یا به شکل برقی و به وسیله گیربکس فشار هوا دارند.
شرح مابقی اجزا را با دیسک شروع می‌کنیم، دیسک همان جزء بسته شدن جریان در شیر پروانه ای است؛ اسم نام آشنای دیگر استم است که به‌صورت شافت یا محوری یک تکه یا دو تکه وجود دارد که به مورد آخر استم دوبخشی گویند، این قطعه نیروی موردنیاز جدا کردن یا قرار دادن دیسک و سیت را مهیا می‌کند؛ اما سیت، می‌تواند متصل به بدنه باشد یا فشرده به آن و حتی می‌تواند قبل شده باشد؛ سیت دریچه با سیت انعطاف‌پذیر با استفاده از تداخل سیت و لبه دیسک دریچه را مسدود می‌کند.
عملگرهای شیر پروانه ای گیربکسی
بسته به سایز شیر پروانه ای گیربکسی ، مورداستفاده و گشتاور موردنیاز عملگرهای دستی به فرم دستی، گیربکسی، برقی، پنوماتیکی و کنترلی می‌توانند باشند که در این بین عملگر دستی متداول‌ترین آن است و برای شیر پروانه ای سایز کوچک کاربرد دارد. انواع شیر پروانه ای بر اساس عملگر عبارت‌اند از:
- عملگر دستی
- ویفری اهرمی
- گیربکسی ویفری
- شیر پروانه ای گیربکس دار گیربکسی فلچی
- شیر پروانه ای مجهز به عملگر برقی
- شیر پروانه ای با چک بادی به همراه عملگر پنوماتیکی
- شیر پروانه ای کنترلی
آشنایی با انواع شیر پروانه‌ای
حال که با عملگرها آشنا شدیم لازم است تا شناخت بهتری از انواع این شیر پروانه ای گیربکسی داشته باشیم.
شیر پروانه ای ویفری
نوع ساده‌ای از شیر پروانه ای که فاقد فلنج بوده و بین دو فلنج قرار می‌گیرد؛ از مشخصات این شیر به گوشواره در قسمت فوقانی شیر می‌توان اشاره کرد که در سایزهای متوسط دو عدد و در سایزهای بزرگ چهار عدد که به‌صورت دوتایی در قسمت فوقانی و پایین و در سطح خارجی مجرای شیر قرار می‌گیرند، وظیفه این گوشواره‌ها کنترل وزن و ارتعاشات شیر در زمان عبور جریان است.
این نوع از شیر در سایزهای زیر 25 سانتی‌متر تولید می‌شوند و این نوع شیرها علاوه بر نوع ویفری، نوع انتهای خط یا لاگ تایپ نیز دارند. شیر پروانه ای لانگ تایپ 4-20 حلقه بسته به سایز شیر دارد که در طرفین محیط خارجی مجرای اصلی شیر قرار دارند و بین دو فلنج قرار داشته و به آن پیچ و مهره می‌شود. تفاوت شیر پروانه ای فلنج‌دار و لاگ تایپ در همین تعداد گوشواره‌ها است.
شیر پروانه ای گیربکسی
شیر پروانه ای گیربکسی عنوان پرمصرف‌ترین عملگر را دارد؛ علت اصلی طراحی این شیرها برای مواجهه با شرایط سخت است تا تمامی نیازهای لازم را رفع کند. اجزا تشکیل‌دهنده این شیر شامل بدنه که از جنس چدن نشکن، فولاد، استیل، آلومینیوم و برنز وجود دارد که بسته به نوع سیال، فشار کار و درجه حرارت انتخاب می‌شود. سیت جز بعدی تشکیل دهنده این شیر است که جنس‌های مختلفی از جمله لاستیک، تفلون، استیل و برنز دارد. گیربکس نیز در دو نوع استفاده می‌شود که نوع حلزونی و گیربکس پیچی نام دارند.
شیر پروانه ای گیربکسی مقرون به صرفه
یکی از انواع شیر پروانه ای گیربکسی شیر پروانه ای پنتوماتیک است که در سیستم‌های تاسیساتی استفاده زیادی دارد و نیازمند محاسبات دقیق ریاضی و مهندسی است.
این شیر پروانه ای قابلیت چرخش 90 درجه دارد و این امر سبب می‌شود سرعت کنترل جریان سیال بالا رود. گیربکس‌های موجود در این شیر کمک می‌کند تا حرکت دورانی را به نوسانی و چرخشی تبدیل کنید که اتفاقی حائز اهمیت و پرکاربرد در صنایع مختلف می‌باشد. روش کار این شیرها بسیار آسان بوده و در تمام محیط‌های لوله‌کشی قابل نصب و اجرا است. در بین شیرهای پروانه ای شیر پروانه ای گیربکسی قیمت بالاتری دارد که علت آن دوام بیشتر و راحتی کار است که در کنار مقاومت بالا باعث به‌صرف شدن قیمت می‌شود.
محصولات مرتبط :
مقالات مرتبط :
