شیر توپی پنوماتیک (penomatic ball valve) یک شیر توپی ( بال ولو ) بوده که عملگر آن، پنوماتیک است. یعنی به صورت اتوماتیک و بدون نیاز به اپراتور عبور جریان سیال را کنترل میکند.
مشخصات فنی و نحوه عملکرد
شیر توپی یا بالولو (ball valve) یا شیر گازی نوعی شیر است که در ساختار بدنه آن ، جهت مسدود کردن جریان سیال (مایع یا گاز)، یک گوی سوراخدار تعبیه شده که حرکت دورانی دارد و به عنوان مسدودکننده و یا بازکننده جریان عمل میکند. با چرخاندن 90 درجهای دسته شیر، گوی شروع به چرخیدن میکند و هنگامی که سوراخ آن در جهت موافق با جریان عبوری قرار بگیرد، شیر باز میشود ودر صورتی که سوراخ در خلاف جریان قرار بگیرد به صورت راهبند عمل میکند وجریان سیال را قطع میکند. شیرتوپی پنوماتیک توسط یک محرک(اکچویتور) پنوماتیک که توانایی چرخش آن را دارد کنترل میشود. اکچویتر فشار باد را تبدیل به حرکتی دورانی میکند. به همین سبب اتوماتیک وار عمل قطع و وصل جریان را انجام میدهد و نیازی به اپراتور ندارد.
جنس بدنه معمولا از استنلس استیل است که آلیاژی از آهن به همراه مقادیری مختلفی از کربن، سیلیکون و منگنز و حداقل 10.5 درصد کروم است. مسدودکننده این نوع شیر ها را از نوع PTFE میسازند.که البته از آلیاژ های دیگری مانند فولاد نیز برای کاربریهای مختلف در این نوع شیرها استفاده میشود.
بالولو پنوماتیک به دلیل باز و بست سریع، در اکثر پروژههای صنعتی که زمان قطع و وصل اهمیت دارد، مورداستفاده قرار میگیرد.
شیر توپی پنوماتیک در حالت باز
انواع شیر توپی پنوماتیک
انواع شیر توپی پنوماتیک را بر اساس چند پارامتر دسته بندی میکنند:
از نظر جنس:
1- فولادی ، 2- استیل ، 3- برنزی 4- UPVC 5- پلی پروپیلن
از نظر قطع و وصل:
- با نامور 2- با سوئیچ باکس
از نظر ساختمان ظاهری بدنه: به چهار دسته تقسیم میشود
تمام جوش (Welded Body): اجزای این نوع بجای استفاده از پیچ و مهره با جوشکاری به هم وصل شدهاند. بیشتر در صنعت دریایی، صنایع زیرزمینی، وبرای عبور سیالات شیمیایی استفاده می شود.
ورود از بالا (Top Entry): این نوع شیر توپی پنوماتیک دارای انواع درگاه کامل ، درگاه استاندارد، درگاه کاهشی، درگاه Vشکل، شیرتوپی یا شیر شناور و ترونین است
ورود از پایین (End Entry)
شیر توپی ورود از پایین
بدنه چندتکه (Split Body): که ساختار ضعیف تر و کوچک تری نسبت به شیرهای یک تکه دارند
موارد استفاده
این شیرها باتوجه به آلیاژمقاومی که دارند بسیار بادوام هستند. استفاده طولانی مدت و استفادههای گسترده ی صنعتی و تحمل فشار تا 1000 بار و تا دمای 400 درجه سلسیوس نشان از دوام بالا و قابل اطمینان بودن این نوع شیرها است. در خصوص کاربرد شیر توپی پنوماتیک در صنعت، میتوان به سیستمهای آب و فاضلاب کشتیها ، صنایع شیمیایی، صنایع اطفاء حریق، صنایع خودروساز، صنایع پلاستیک، صنایع نساجی، صنایع فلزی و صنایع دارویی اشاره کرد.
مزایای استفاده از شیر توپی پنوماتیک
قطع و وصل سریع
عدم نیاز به اپراتور
امکان کنترل از راهدور
مکانیزهکردن خط با کمترین هزینه
کوچک و سبکتر بودن نسبت به شیرهای دروازهای
جاوگیری از نشت ناخالصی به داخل سیال
معایب یا مشکلات استفاده :
یکی از مشکلاتی که بهطور کلی این دسته شیرهای توپی با آن مواجه هستند، این است که هنگام به کاربردن شیر توپی پنوماتیک در جریان آب، مقداری آب درون سوراخ گوی در حالت بسته به دام میافتد و با تغییرات آب و هوایی ممکن است در نقطه ی انجماد موجب ایجاد یخزدگی و ترک خوردگی در بدنهی گوی شود. برای رفع این مشکل میتوان از عایقها و نوارهای حرارتی استفاده کرد. همچنین مهندسان از نوعی پلاگین انجماد در کنار بدنه اصلی شیر استفاده می کنند که در خصوص رفع این مشکل نقش بسزایی ایفا میکند.
شیر توپی در حالت باز به تفکیک اجزا
برند های تولید کننده موجود در ایران
در بین برنده های تولید کننده شیر توپی پنوماتیک که اتفاقا در بازار ایران هم یافت میشوند میتوان به:
برند پارکر (parker)
برندکیتز(kitz)
برند والپرز (walperz)
برندکمرون (camerom)،
برند خنبره وبرند گداختار که ایرانی است اشاره کرد.
جمع بندی
در ابتدای این مقاله ساختار و کاربردها و در بخش میانی انواع دستهبندی شیرهای توپی و در پایان برندهای تولید کننده این نوع شیر ها در بازار ایران را مورد بررسی قرار دادیم . امیدواریم از مطالعه ای این نوشتار لذت برده باشید. در صورت تمایل می توانید پرسش هایتان را در بخش نظرها برایمان ارسال کنید و ما در اسرع وقت پاسخگوی شما عزیزان خواهیم بود.
