شیر توپی پنوماتیک (penomatic ball valve) یک شیر توپی (بال­ولو) بوده که عملگر  آن، پنوماتیک است. یعنی به صورت اتوماتیک و بدون نیاز به اپراتور عبور جریان سیال را کنترل می­کند.

مشخصات فنی و نحوه عملکرد

شیر توپی یا بال­ولو  (ball valve) یا شیر گازی نوعی شیر است که در ساختار بدنه آن ، جهت مسدود کردن جریان سیال (مایع یا گاز)، یک گوی سوراخ­دار  تعبیه شده که حرکت دورانی دارد و به عنوان مسدود­کننده و یا بازکننده جریان عمل می­کند. با چرخاندن 90 درجه­ای دسته­ شیر،  گوی شروع به چرخیدن می­کند و هنگامی که سوراخ آن در جهت موافق با جریان عبوری قرار بگیرد، شیر  باز می­شود ودر صورتی که سوراخ در خلاف جریان قرار بگیرد به صورت راه­بند عمل می­کند وجریان سیال را قطع می­کند. شیرتوپی پنوماتیک توسط یک محرک(اکچویتور) پنوماتیک که توانایی چرخش آن را دارد کنترل می­شود. اکچویتر فشار باد را تبدیل به حرکتی دورانی می­کند. به همین سبب اتوماتیک­ وار عمل قطع و وصل جریان را انجام می­دهد و نیازی به اپراتور ندارد.

جنس بدنه معمولا از استنلس استیل است که آلیاژی از آهن به همراه مقادیری مختلفی از کربن، سیلیکون و منگنز و حداقل 10.5 درصد کروم است. مسدودکننده این نوع شیر ها را از نوع PTFE می­سازند.که البته از آلیاژ های دیگری مانند فولاد نیز برای کاربری­های مختلف در این نوع شیرها استفاده می­شود.

بال­ولو پنوماتیک  به دلیل باز و بست سریع، در اکثر پروژه­­های صنعتی که زمان قطع و وصل اهمیت دارد، مورداستفاده قرار می­گیرد.

شیر توپی پنوماتیک در حالت باز

انواع شیر توپی پنوماتیک

شیرهای توپی پنوماتیک را بر اساس چند پارامتر دسته ­بندی می­کنند:

از نظر جنس:

1- فولادی ، 2- استیل ، 3- برنزی 4- UPVC 5- پلی پروپیلن

از نظر قطع و وصل:

• با نامور 2- با سوئیچ باکس

از نظر ساختمان ظاهری بدنه: به چهار دسته تقسیم میشود

تمام جوش (Welded Body): اجزای این نوع بجای استفاده از پیچ و مهره با جوشکاری به هم وصل شده­اند. بیشتر در صنعت دریایی، صنایع زیرزمینی، وبرای  عبور سیالات شیمیایی استفاده می شود.

ورود از بالا (Top Entry): این نوع شیر توپی پنوماتیک  دارای انواع درگاه کامل ، درگاه استاندارد، درگاه کاهشی، درگاه Vشکل، شیرتوپی یا شیر شناور و ترونین است

ورود از پایین (End Entry)

شیر توپی ورود از پایین

بدنه چندتکه (Split Body): که ساختار ضعیف تر و کوچک تری نسبت به شیرهای یک تکه دارند

موارد استفاده

این شیرها باتوجه به آلیاژمقاومی که دارند بسیار بادوام هستند. استفاده طولانی مدت و استفاده­های گسترده ی صنعتی و تحمل فشار تا 1000 بار و تا دمای  400 درجه سلسیوس نشان از دوام بالا و قابل اطمینان بودن این نوع شیر­ها  است. در خصوص کاربرد شیر توپی پنوماتیک در صنعت، می­توان به سیستم­های آب و فاضلاب کشتی­ها ، صنایع شیمیایی،  صنایع اطفاء حریق،  صنایع خودروساز،  صنایع پلاستیک،  صنایع نساجی،  صنایع فلزی و صنایع دارویی اشاره کرد.

مزایای استفاده از شیر توپی پنوماتیک

قطع و وصل سریع

عدم نیاز به اپراتور

امکان کنترل از راه­دور

مکانیزه­کردن خط با کم­ترین هزینه

کوچک و سبک­تر بودن نسبت به  شیرهای دروازه­ای

جاوگیری از نشت ناخالصی به داخل سیال

معایب یا مشکلات استفاده :

یکی از مشکلاتی که به­طور کلی این دسته شیرهای توپی با آن مواجه هستند، این است که هنگام به کاربردن شیر توپی پنوماتیک در جریان آب، مقداری آب درون سوراخ گوی در حالت بسته به دام می­افتد و با تغییرات آب و هوایی ممکن است در نقطه ی انجماد موجب ایجاد یخ­زدگی و ترک خوردگی در بدنه­­ی گوی شود. برای رفع این مشکل می­توان از عایق­ها و نوارهای حرارتی استفاده کرد. همچنین  مهندسان از نوعی پلاگین انجماد در کنار بدنه اصلی شیر استفاده می کنند که در خصوص رفع این مشکل نقش بسزایی ایفا می­کند.

شیر توپی در حالت باز به تفکیک اجزا

برند های تولید کننده موجود در ایران

در بین برنده های تولید کننده شیر توپی پنوماتیک  که اتفاقا در بازار ایران هم یافت می­شوند  می­توان به:

برند پارکر (parker)

برندکیتز(kitz)

برند والپرز (walperz)

برندکمرون (camerom)،

برند خنبره وبرند گداختار که ایرانی است اشاره کرد.

 جمع بندی

در ابتدای این مقاله ساختار و کاربرد­ها و در بخش میانی انواع دسته­بندی شیرهای توپی و در پایان برندهای تولید کننده این نوع شیر ها در بازار ایران را مورد بررسی قرار دادیم . امیدواریم  از مطالعه ای این نوشتار لذت برده باشید. در صورت تمایل می توانید پرسش هایتان را در بخش نظرها برایمان ارسال کنید و ما در اسرع وقت پاسخگوی شما عزیزان خواهیم بود.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید