شير خودکار، به عنوان شیرهای کنترل ویژه ای عمل می کنند. وجود محرک هایی در این شیرها، این امکان را فراهم ساخته است که توسط سنسورهای دما یا جریان کنترل شوند. کنترل شیرها توسط سیگنال های الکتریکی، هیدرولیکی یا پنوماتیکی سنسورها انجام می گیرد. برای کنترل دقیق جریان، می توان شیر خودکار را به صورت باز، بسته یا هر جای دیگری تنظیم کرد.

نحوه عملکرد شیر کنترل خودکار

شیرهای کنترل با پاسخگویی به سیگنال های تولید شده توسط دستگاه های مستقل مانند جریان سنج یا دماسنج، جریان یا فشار سیال را تنظیم می کنند. تنظیم جریان توسط شیر خودکار (سیال، گازها، مایعات، جامدات سیال یا دوغاب) با باز کردن، بستن یا مسدود کردن قسمتی از گذرگاه ها انجام می شود. در یک شیر باز، جهت جریان سیال از فشار بالاتر به فشار کمتر می باشد.

کنترل فشار در شیر خودکار کنترل آب

شیر خودکار کنترل آب با محرک های هیدرولیک (پیلوت های هیدرولیک) عمل می کند. این محرک ها به تغییرات فشار یا جریان آب پاسخ داده و شیر را باز یا بسته می کنند. هنگامی که فشار در سمت خروجی بیشتر باشد یا فشار سمت ورودی به اندازه کافی زیاد نباشد، دریچه بسته می شود.

شیر یک طرفه یا چک ولو

شير خودکار در صنعت به عنوان شير یک طرفه یا چک ولو نیز شناخته می شود. شیر یک طرفه جریان سیالات را فقط در یک جهت حرکت می دهد. در این شیرها دو پورت تعبیه شده است، یک ورودی و یک خروجی. هدف اصلی شير خودکار جلوگیری از جریان برگشتی در سیستم است و از این رو به آنها شیر غیر برگشتی نیز گویند.

کاربردها و مصارف شیر خودکار

شير خودکار تقریبا در تمام صنایع از جمله در مصارف مختلف خانگی، کشاورزی و … به کار می رود. به دلیل غیر برگشتی بودن این شیرها، راه حلی ارزان، آسان و موثر برای جلوگیری از مشکلات احتمالی می باشند.

• در صورت آلوده بودن جریان برگشتی با تعبیه شیر خودکار می توان از برگشت آن جلوگیری کرد.
• جلوگیری از بازگشت فاضلاب: در یک خط فاضلاب دارای شير خودکار، می توان از خروج زباله و عدم ورود دوباره آن به سیستم اطمینان حاصل کرد.
• جلوگیری از ایجاد آسیب و خسارت: در شرایطی که جریان برگشتی باعث آسیب به تجهیزات شود این شیر کاربرد دارد. مثلا در یک فیلتر اسمز معکوس با نصب شیر یک طرفه یا شير خودکار می توان از حرکت آب در یک جهت اطمینان حاصل کرد.
• در لوله کشی ها و پمپ ها: نصب شير خودکار در مسیر پمپ آب از روشن شدن بی دلیل آن جلوگیری کرده و مانع از ورود مجدد آب به شبکه لوله کشی می شود.

چک ولو برنجی

نحوه نصب شیر خودکار و جهت نصب آن

از آنجایی که شیر یک طرفه فقط در یک جهت کار می کند، دانستن جهت نصب صحیح بسیار حائز اهمیت است. اغلب اوقات یک فلش روی محفظه شیر وجود دارد تا جهت جریان را نشان دهد. در غیر این صورت باید شیر را بررسی کرد. اگر شیر خودکار برعکس قرار گیرد، جریان نمی تواند در سیستم حرکت کرده و افزایش فشار می تواند باعث آسیب و بروز خسارت گردد.

انواع شیر خودکار

انواع چک ولو با توجه به طراحی، کاربرد، نوع مایع، جنس بدنه و … متفاوت است. جنس شیر خودکار بسته به نوع جریان (آب، هوا، نفت و سوخت) متفاوت بوده و می تواند یکی از انواع برنجی، فولاد ضدزنگ، PVC، پلی پروپیلن باشد.

• شیر فنری درون خطی

این دریچه ها طراحی ساده ای داشته و قابل درک هستند. انواع متداول این شیرها، شیر چک نازل یا شیر بی صدا نامیده می شوند. این نوع از شیر خودکار را می توان در جهت عمودی یا افقی نصب کرد. از آنجایی که این شیرها در خط سیستم نصب می شوند برای تعمیر و بازرسی باید به طور کامل از خط خارج شوند.

اجزای شیر فنری درون خطی: بدنه شیر (A)، دیسک (B)، فنر (C)، راهنما (D)

• شیر فنری Y شکل

عملکرد این شیر ها همانند شیر فنری درون خطی است با این تفاوت که در این مدل از شیر خودکار به دلیل زاویه دار بودن اجزاء متحرک می توان آن را در حین اتصال به سیستم بررسی و تعمیر کرد. اگرچه این شیرها بزرگتر بوده و فضای بیشتری اشغال می کنند.

چک ولو Y شکل

از دیگر انواع شیر خودکار یک طرفه می توان چک ولو توپی، دیافراگمی، لیفت (Lift)، سوئینگ یا نوسانی، استاپ یا قطع کننده ای (Stop)، پروانه ای، داک بیل (Duckbill valve) و فوت ولو (Foot valve) را نام برد.