شیر های پروانه ای یا باترفلای ولو یکی از پرکاربردترین شیر های قطع و وصل برای کنترل جریان سیال موجود در لوله کشی ها می باشند. نحوه عمل باترفلای ولو بسیار ساده بوده و همین امر موجب بالا تر رفتن نرخ استفاده از این نوع شیر قطع و وصل شده است.
سرعت عمل در قطع و وصل کردن جریان سیال توسط شیر پروانه ای بالا بوده و می تواند همانند شیر های توپی سریع باشد. مزیتی که شیر های پروانه ای نسبت به شیر های توپی دارند در باز و بسته شدن تدریجی آن ها است و سبب کاهش فشار در جریان سیال می گردد.
دیسکی در مرکز باترفلای ولو تعبیه شده است که در هنگام چرخش به صورت موازی با جریان سیال قرار می گیرد و سبب حرکت جریان سیال می گردد. کنترل این دیسک بر عهده یک شیر فلکه یا محرک خودکار است و یا در موارد خاص که برای کاربرد های ویژه در صنایع مورد استفاده قرار می گیرد، از ترکیبی از هر دو شیوه استفاده می شود. برای شیر های پروانه ای یا باترفلای ولو از چدن انعطاف پذیر با پوشش پودری اپوکسی در قسمت های داخلی و خارجی استفاده می گردد.
باترفلای ولو
ساختمان داخلی باترفلای ولو
پر کاربرد ترین و ساده ترین نوع شیر هایی که در صنایع مختلف از جمله صنایع پتروشیمی و نفت و گاز به فراوانی مورد استفاده قرار می گیرد، شیر های پروانه ای هستند. ساختمان داخلی باترفلای ولو شامل دو قطعه اصلی می باشد؛ یک بدنه معمولی و یک صفحه یا دیسک مدور که در مرکز شیر تعبیه شده است.
دیسک تعبیه شده درون شیر پروانه ای، حول یک میله در حدود 90 درجه حرکت می کند و به صورت کلی نیز به یک اهرم از قسمت فوقانی متصل است. مقدار حرکت دیسک و زاویه آن به طور کامل توسط اهرم فوقانی کنترل می شود و می توان این زاویه دیسک را تغییر داد که به دنبال آن مقدار جریان عبوری نیز دچار تغییر می شود.
اهرم قرار گرفته در قسمت فوقانی به سه نوع تقسیم می شود؛ دستی، اتوماتیک و ترکیبی از هر دو. در نوع اتوماتیک، تغییر حالت اهرم توسط فشار هوا یا برق صورت گرفته و می توان به صورت از راه دور و کنترلی نیز این عمل را انجام داد. نوع ترکیبی بسیار محدود و به صورت سفارشی برای صنایع مخصوص تولید می شود و به صورت گسترده تولید نمی گردد. اندازه باترفلای ولو نیز به فراخور نیاز مشتریان در ابعاد و اندازه های مختلف تولید می شود و به فروش می رسد.
باترفلای ولو از جنس پلیمر
موارد استفاده و مزیت های باتر فلای ولو
موارد استفاده باتر فلای ولو شامل موارد ذیل می گردد.
- صنایع پالایشگاهی، پتروشیمی و صنایع نفت و گاز
- ایستگاه های نیروی حرارتی و هیدرولیکی
- لوله کشی آب و فاضلاب شهری
مزایا و معایب باترفلای ولو
شیر های پروانه ای ضمن ساده بودن کاربردشان بسیار مفید هستند. از ویژگی های مثبت باترفلای ولو می توان به موارد ذیل اشاره نمود.
- سبک بودن وزن آنها
- نیاز نداشتن به تکیه گاه
- راحتی در نصب و تاثیر کم بر فشار سیال
- کاربری ساده و آسان
- وجود شیر در قسمت فوقانی و کنترل کامل بر باز و بسته نمودن باترفلای ولو
معایب
- به طور مکرر قسمتی از دیسک در تماس مستقیم با جریان سیال قرار دارد و حتی در زمان کاملا باز بودن شیر نیز این تماس وجود دارد و به همین علت تغییر فشاری را هر چند اندک بر جریان سیال وارد می نماید.
- برای کنترل جریان های قوی، نیاز به نیروی قوی تر نسبت به جریان سیال می باشد تا بتوان زاویه دیسک را تغییر داد و شیر را باز یا بسته نمود.
- جریان سیال بر حرکت دیسک تاثیر دارد و تلاطم سیال بر دیسک باترفلای ولو تاثیر می گذارد و احتمال آسیب در بلند مدت وجود دارد.
شیرهای پروانه ای در مقیاس های بزرگ و صنعتی نیز تولید می شوند
انواع شیر پروانه ای
شیر های پروانه ای از نظر نحوه اتصال به مدار لوله کشی به چند نوع زیر تقسیم می شوند.
- شیر پروانه ای ویفری
- شیر پروانه ای فلنج دار
- شیر پروانه ای لاگ
- شیر پروانه ای لاگ ویفری (ترکیبی)
